Wystawa

Tarnów, Rynek 3 – Galeria Panorama Siedmiogrodzka

Otwarcie: 9 marca, godz. 18⁰⁰

Niezwykłym przejawem węgierskiej sztuki ludowej są drewniane nagrobki słupowe – fejfa (drzewo do głowy). W Polsce nazywane są „kopijnikami”, gdyż nawiązują do prastarej tradycji wbijania kopii w grób rycerza. Od XVI wieku zaczęły się upowszechniać, zwłaszcza na terenie Siedmiogrodu, wraz z szerzeniem się Reformacji i stały się charakterystycznym oznakowaniem grobów na cmentarzach protestanckich, podobnie jak krzyże na katolickich.

Nowego znaczenia nabrały kopijniki po pierwszej wojnie światowej i traktacie pokojowym w Trianom (1920), w wyniku którego Węgry straciły ponad dwie trzecie terytorium. Dla Węgrów, którzy pozostali poza ojczyzną, stały się symbolem tożsamości narodowej. Idea stawiania kopijników niemal całkowicie zanikła w czasach rządów komunistycznych, ale odrodziła się spontanicznie w 1989 roku i od tego czasu pełnią one role pomników pamięci.

Wystawa prezentuje przykłady kopijników. Stanowiły one często odwzorowanie części ciała: głowy, szyi, tułowia, nogi, ręki. Ta symbolika była różna w różnych regionach Węgier. Dla przykładu: tulipan wieńczący słup drewniany w jednym miejscu był symbolem mężczyzny w innym kobiety. Słupy nagrobne także malowano zaś kolory były również symbolami. W ornamentyce występują symbole uniwersalne, prastare jak np. rozeta – symbol słońca czy motywy roślinne – drzewo życia.

Tarnów posiada własna grupę kopijników znajdują się one na skwerze przy pomniku Sándora Petofiego. 10 kopijników ustawionych okrąg upamiętnia bitwy stoczone przez gen. Józefa Bema.

Za Bramą Seklerów im. Józefa Bema i Sándora Petofiego przy ulicy Krakowskiej w 2006 i 2008 roku z inicjatywy Andrzeja Szpunara , Tarnowskiego Muzeum, Towarzystwa Przyjaciół Węgier i Istvana Balázsa z Miszkolca postawiono dwa kopijniki.

Pierwszy poświęcony Michałowi Forgonowi – prawnikowi i heraldykowi rodów węgierskich, który zmarł z ran w Tarnowie w 1914 roku i został pochowany na zniszczonym cmentarzu nr 202.

Drugi upamiętnia Norberta Lippóczego –winiarza i kolekcjonera, mieszkańca Tarnowa i honorowego obywatela miasta.

Na kilku sześcianach stojących na wystawie pokazane są węgierskie pomniki pamięci z innych regionów Polski.

Wystawie towarzyszy folder z tekstami o genezie tego niezwykłego obyczaju, jego historii oraz rycerskich obyczajach pogrzebowych.